Muqdisho (Raxanreeb online) – Iyadoo jawiga siyaasadda iyo dhaqaalaha ee magaalada Muqdisho uu yahay mid xamaasad leh, ayaa Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre waxa uu si rasmi ah u daah furay Madasha Siyaasadda Dhaqaalaha Qaranka ee 7-aad, taasoo ka dhigan mid muhiim u ah socdaalka Soomaaliya ee dib u soo nooleynta dhaqaalaha.

Madashan oo bilaabatay Isniintii, waxay u taagan tahay ifafaale rajo iyo istaraatiijiyad u ah qaran u halgamaya sidii uu uga gudbi lahaa tobanaan sano oo jahawareer dhaqaale iyo xasillooni darro ah.

Mawduuca madasha sanadkan, “Horumarka Soomaaliya Nexus: Dhaqaalaha, Maamulka, iyo Horumarinta Bulshada,” ayaa soo koobaysa habka dhinacyada badan leh ee looga baahan yahay horumar waara. Waxay qiraysaa isku xidhka kobaca dhaqaalaha, maamul taabagalka ah, iyo wanaagga bulshada guud ahaan. Habkani waxa uu dhigayaa gogol-xaadhidda doodo dhammaystiran oo ujeeddadiisu tahay in Soomaaliya loo tolo qaab dhaqaale oo xooggan.

Xudunta ajendaha madashu waa wada-hadallo ku saabsan sidii loo maareyn lahaa muuqaalka Waddamada Faqiirka ah ee deynta culus ka dib (HIPC). Soomaaliya, oo dhawaan ka faa’iidaysanaysa dadaallada deyn cafinta, ayaa hadda wajaheysa caqabada ah in laga faa’iidaysto guulahaas si loo gaaro kobac joogto ah. Khubarada iyo siyaasad-dejiyeyaasha ayaa laga filayaa inay wadaagaan fikrado ku saabsan ka faa’iidaysiga cafinta deynta si loo maalgeliyo kaabayaasha muhiimka ah, waxbarashada, iyo adeegyada caafimaadka, dejinta aasaaska xasilloonida dhaqaalaha.

Horumarinta beeralayda ayaa ah tiir kale oo madasha ah. Awoodda beeraha Soomaaliya ayaa ah mid aan si weyn looga faa’ideysan, iyadoo leh dhul ballaaran oo ku habboon wax-beerashada, haddana waxaa hareeyay waxtar la’aan iyo la’aanta hab-dhaqanno casri ah. Madashu waxa ay doonaysaa in ay wax ka qabato arrimahan iyada oo kor u qaadaysa hal-abuurka beeraha, maalgashiga kaabayaasha miyiga, iyo dib-u-habaynta siyaasadda ee dhiirigelinaysa maalgashiga gudaha iyo dibadda ee tiknoolajiyada beeraha.
Haqab-beelka cuntada, oo ah caqabad joogto ah, ayaa arki doona wadatashiyo ku saabsan sidii looga hortagi lahaa macluusha iyo nafaqo-xumada. Madashu waxay rabta inay qeexdo xeeladaha lagu kordhinayo wax soo saarka beeraha, hagaajinta marinnada qaybinta, iyo kor u qaadida adkeysiga hababka cuntada ee ka hortagga jahawareerka cimilada.

Fikradda dhaqaalaha buluuga ah, oo ka kooban isticmaalka joogtada ah ee kheyraadka badda, ayaa sidoo kale noqon doona bar-tilmaameed. Xeebta Soomaaliya waxay bixisaa fursado kalluumaysi, gaadiidka badda, iyo dalxiiska xeebaha. Ka qaybgalayaashu waxay sahmin doonaan sidii loo horumarin lahaa qaybahan iyadoo la hubinayo waaritaanka deegaanka, iyadoo la hiigsanayo in xeebaha Soomaaliya loo beddelo xarumo dhaqaale.

Kobaca loo dhan yahay, oo si gaar ah xoogga loo saaray xoojinta haweenka, ayaa ka tarjumaysa go’aanka madasha ee horumarinta loo siman yahay. Iyadoo la aqoonsanayo in horumarka dhaqaale ay tahay in dhammaan laga wada faa’iidaysto, dooduhu waxay diiradda saari doonaan abuurista fursadaha haweenka ee hal-abuurka ganacsiga, waxbarashada, iyo doorka hoggaamineed ee qaybta dhaqaalaha, si loo kobciyo bulsho loo wada dhan yahay.

Ra’iisul Wasaare Barre oo khudbad ka jeediyay furitaankii shirka, ayaa hoosta ka xarriiqay doorka madasha in aysan ahayn madal lagu falanqeeyo siyaasadda dhaqaalaha balse ay tahay mid horseedeysa waxqabad la taaban karo. “Madashani waxay calaamad u tahay go’aankeenna wadajirka ah si aan caqabadaha dhaqaale ugu beddelno fursado,” ayuu yiri, isagoo carrabka ku adkeeyay baahida loo qabo midnimada aragtida iyo waxqabadka dhammaan dhinacyada ay khuseyso.
Madashan oo ay ka soo qayb galeen dad kala duwan oo ay ka mid yihiin masuuliyiin ka tirsan dawladda, hay’adaha caalamiga ah ee dhinaca horumarinta ka shaqeeya, maalgashadayaasha maxaliga ah iyo kuwa caalamiga ah, aqoonyahanno, iyo wakiillo ka socda bulshada rayidka ah, ayaa u muuqata mid saamaynteeda leh. Ma aha shir kaliya ee waa kulan istiraatijiyadeed oo fikrado laga soo saaro siyaasado, la wadaago, lagana doodo, lagana tashado mustaqbalka dhaqaale ee Soomaaliya.

Natiijooyinka ka soo baxay madashan ayaa la filayaa in ay Soomaaliya u jiheeyaan waddo dhaqaale oo barwaaqo ah, xasiloon, oo loo wada dhan yahay, dejinta siyaasadda dib u habeynta, iskaashiga caalamiga ah, iyo dhaqamada horumarineed waara. Iyadoo Soomaaliya ay u muuqato inay dib u dhiseyso oo ay dib u qeexeyso muuqaalkeeda dhaqaale, dhacdooyinka sida Madasha Siyaasadda Dhaqaalaha Qaranka waxay u yihiin marxalado muhiim ah oo safarkaas ah.