Muqdisho (Raxanreeb onlin) – Shabakadda caalamiga ah ee IPI waxay ku celinaysaa baaqeedii hore ee ay ugu baaqday maamulada Soomaaliya inay joojiyaan isla xisaabtan la’aanta dalka. Xaaladda xorriyadda saxaafadda ee Soomaaliya ayaa weli ah mid aad looga walaacsan yahay, iyadoo saxafiyiinta ay weli la kulmayaan cagajugleyn iyo hanjabaadyo uga imaanaya dowladda Soomaaliya iyo kooxda xagjirka ah ee Al-Shabaab. Marka laga soo tago hanjabaadaha afka iyo afka ah, saxafiyiinta Soomaaliya waxay la kulmaan cadaadis, xarig sharci darro ah, iyo faafreeb.

Ciqaab la’aanta weerarrada saxafada ayaa weli ah mid aad u sarreeya Gaar ahaan, inta badan dilalka saxafiyiinta ee ka dhaca Soomaaliya ayaan weli xal loo helin. Xataa marar badan oo ay baadhistu dhacday, isla-xisaabtanku waa naadir, dembiilayaashana waa dhif in sharciga la horkeeno. Sida laga soo xigtay UNESCO’s Observatory of Killed Journalists 79 Suxufi ayaa lagu dilay Soomaaliya tan iyo 1993-kii, 54 ka mid ahna weli lama xalin. Iyadoo aan xusayno sannad-guurada dhowrka dil ee saxafiyiinta bishan, IPI waxay dib u soo cusbooneysiinaysaa baaqii hore ee aan ugu baaqnay maamulka inay si hufan oo hufan u baaraan dhammaan dilalka loo geysto suxufiyiinta, lalana xisaabtamo dembiilayaasha.
Sanadguurada dilal badan oo saxafiyiin ah bishii Sebtembar

Ku dhawaad ​​sanad ka hor, iyadoo lala kaashanayo Ururka Suxufiyiinta Soomaaliyeed (SJS), IPI waxay walaac ka muujisay horumar la’aanta 11 kiis oo aan la xallin, waxayna ku boorisay mas’uuliyiinta inay qaadaan tallaabooyin adag oo lagu ilaalinayo suxufiyiinta. Kiisaskan kii ugu da’da weynaa wuxuu soo taxnaa ilaa 2016, haddana wax horumar ah lagama gaarin. Weydiintan maamulka ayaan laga jawaabin. Iyadoo sanad kale uu ka soo wareegay cadaalad la’aan, IPI waxay dalbanaysaa in maamulada ay joojiyaan isla xisaabtan la’aanta Soomaaliya.

Bishan Sebtembar waxa ay ku beegan tahay sanad-guuradii dhowr ah oo lagu dilay Soomaaliya oo aan weli la xalin, waxaana ka mid ah.

September 19, 2018, Wariye C/Risaaq Saciid Cismaan oo ka tirsan Idaacadda Codka Nabadda ayaa waxaa weeraray kooxo aan heybtooda la garan, xilli uu ka soo baxay goobtiisa shaqada. Waxaa lagu dhuftay oo lagu garaacay ulo, ugu dambeyntiina wuxuu u dhintay dhiigbax gudaha ah. Ma cadda sababta ka dambeysay weerarka, balse C/Risaaq ayaa ka warbixiyay dhacdooyin dhowr ah oo ku saabsan ammaan-darrada ka jirta magaalada Gaalkacyo ee bartamaha Soomaaliya. Warbixinahaas ayuu ku wareystay dadka deegaanka oo walaac ka muujiyay kooxaha dambiilayaasha ah iyo argagixisada, isagoo qaarkood tilmaamay in kooxda Al-Shabaab ay tahay meesha ugu muhiimsan ee amni darada ka jirta deegaanka.

September 27, 2016, Cabdicasiis Maxamed Cali, oo daadihiye barnaamijka subaxnimo ee Idaacadda Shabelle, ayaa waxaa toogasho ku dilay labo nin oo watay mooto bajaaj, xilli uu ku socdaalayay Waqooyiga Muqdisho. Ilaa hadda lama oga sababta ka dambeysay dilkiisa.

Sebtembar 30, 2022, Axmed Maxamed Shukur, oo ahaa wariye iyo howlwadeen kaamerooyinka TV-ga Qaranka Soomaaliyeed (SNTV), ayaa lagu dilay weerar loo adeegsaday walxaha qarxa, xilli uu tabinayay howlgal ka dhan ah Al-Shabaab oo ka dhacay deegaanka Basra, oo ku dhow magaalada Muqdisho. Waxa uu ku jiray hawlo shaqo, isaga oo ka warbixinayay hawl-gal ka dhan ah argagixisada markii uu shilku dhacay.
Horumar la’aan

Marka loo eego cilmi baarista IPI, ma jirin wax dhaqdhaqaaq ah oo kiisaskan ah mana jirto cid lagula xisaabtamayo dambiyadan. Sida aan hoosta ku xarriiqay warqaddeennii sannadkii hore, Dastuurka Federaalka Soomaaliya wuxuu dammaanad qaadayaa xuquuqda xorriyadda hadalka. Soomaaliya waxay sidoo kale saxiixday Axdiga Afrika ee Xuquuqda Aadanaha iyo Dadka. Qodobka 9-aad ee Axdigu wuxuu si cad u ilaalinayaa xorriyadda saxaafadda. Ballanqaadyadan ayaa ku waajibinaya dowladda Soomaaliya inay xaqiijiso xorriyadda saxaafadda iyo badqabka suxufiyiinta, oo ay ku jiraan baaritaanka dambiyada ka dhanka ah iyo in sharciga la horkeeno kuwa mas’uulka ka ah.