Nepal (Raxanreeb) — Sida ay sheegeen khubarada saadaasha hawada ee dalka Nepal, duufaanada soo gala dalkan sannad kasta laga bilaabo badhtamaha bisha June waxa ay la xiriiraan dabaysha Soomaaliya.

Si dabayshu u gaadho dalka Nepal, marka hore waa in ay ka dhacdaa Soomaaliya, dabayshaasina ay ka soo gasho Koonfurta Aasiya iyada oo sii maraysa badda Mediterranean-ka iyo badweynta Hindiya. Isla dabaysha Soomaaliya ee soo gasha dalka Nepal ee sii marta gacanka Bengal iyo badda Carabta ayaa duufaanada ku keena Nepal.

Sida ay qabaan khubarada saadaasha hawada, isbeddelka jihada hawada oo la socota isbeddelka cimilada waxa loo yaqaan monsoon. Isbeddellada noocan oo kale ah waxay inta badan ka dhacaan bad ilaa berri iyo iyaga oo ka bilaabanaya berriga kadibna badda galaya.

“Haddii dabaylahu Nepal ka dhacaan, dabaysha koonfur-bari waxay inta badan ka soo gashaa qaybta bari ee Nepal waxayna u jihaysataa dhinaca galbeed” ayey tiri Shanti Kandel, oo ah khabiir sare oo saadaasha hawada ah kana tirsan Waaxda Hydrology-ga iyo Saadaasha Hawada.

Sida ay sheegtay, duufaanta monsoon-ku waxay inta badan kaga bilaabmataa Nepal dhanka bari waxayna sii aaddaa dhanka galbeed.

Sida laga soo xigtay Waaxdan, celceliska duufaanta monsoonku waxay Nepal ka bilaabmataa 13-ka busha June waxayna socotaa 112 maalmood oo ku aadan ilaa Oktoobar.

Sannadkan, waxay duufaantu Nepal gadhay 14-kii June, taas oo ka dhigan in ay hal maalin kasoo dib dhacday sidii looga bartay. Laakiin hadda saamaynta dabaysha monsoon ayey hay’adaha saadaasha hawadu kasoo sheegayaan dalka oo dhan.

Roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah ayaa laga yaabaa inay ka da’aan 24-ka saacadood ee soo socda inta badan gobollada Koshi, Bagmati, Gandaki iyo Lumbini iyo meelo ka mid ah gobollada haray, sida lagu sheegay war-saxaafadeedka cimilada oo ay hay’addu soo saartay subaxnimadii Jimcaha.

Sidey jihada dabayshu isu baddeshaa?

Si gaar ah bilaha Maarso, April iyo May, dhulku aad buu u kululaadaa Koonfurta Aasiya. Laakiin xitaa haddii dhulku si degdeg ah u kululaado, si dhakhso ah ayuu sidoo kale u qaboobaa.

Balse mar haddii badda ku xidhan berrigu ay si tartiib ah u kululaato una qabowdo, waxa jiraya hawo joogto ah oo u dhaxaynaysa berriga iyo badda.

Iyadoo ay ugu wacan tahay hoos u dhaca cadaadiska hawada ee meelaha heerkulka sare leh, dabayshu waxay bilowdaa inay u weecato meelaha cadaadiska hooseeya ee heerkulka hooseeya.

“Marka dhulku kululaado, waxaa abuurma cadaadis yar, cadaadiska hooseeya awgeed, hawada ayaa ka soo qulquleysa badda Carabta ama gacanka Bengal,” ayey tiri khabiirka saadaasha hawada .

Kandel waxa ay sheegtay in maadaama Nepal, India, Bhutan iyo Pakistan ay dhanka woqooyi ka wadaagaan gobolka Himalaya, buurahan ayaa xannibaya hawada qoyan ee ka soo qulqulaysa koonfurta, sidaas darteedna waxay taasi keentaa roobab.

“Maadaama ay hawadu awoodi waydo inay u soo baxdo Tibet, way sii qaboobeysaa inta ay sare usii kacayso. Sidoo kale maadaama ay tahay hawo ay ku jiraan biyo badan, biyuhu waxay ku abuurmaan habab kala duwan iyo marka qaybahaas uusan jawiga guudi nuugin. , waxay u da’aan sida roobka” ayay tiri.

Saameynteeda waxaa lagu arkaa wadamada Koonfurta Aasiya inta lagu jiro bilowga iyo dhamaadka dabaysha Mansoonka.

“Qaarad u ekaha Hindiya waxay leedahay dhul ballaaran oo berriga iyo badda labadaba ah. Ma jiro gobol kale oo adduunka ka mid ah oo berriga iyo badduba ay ku fadhiyaan dhul ballaadhan,” ayuu yiri Binod Pokharel, oo ah barfasoor ku-xigeenka Waaxda Dhexe ee Hydrology iyo Saadaasha Hawada ee Jaamacadda Tribhuvan.

“Taasi waa sababta monsoon-ka Koonfurta Aasiya u yahay mid gooni ah.”

Xariiqda cadaadiska hooseeya ee monsoon ayaa go’aamisa meelaha ay saameynteedu ku yaraan doonto iyo halka ay ku badnaan doonto.

Sida laga soo xigtay Kandel, oo ku takhasustay saadaasha hawada, marka aagga cadaadiska hooseeya uu joogo meel u dhow Himalaya, monsoon-ku wuxuu ka dhacayaa Nepal wuxuuna daciif ku yahay dhul weynaha Hindiya. Marka aagga cadaadiska hooseeya uu u weecdo bartamaha Hindiya, wuxuu ku yaraadaa Nepal.

“Fahamka guud, dabaysha monsoon ayaa la sheegay inay dhacday. Balse xitaa haddii ay dabayluhu dheceen, kama dhigna in roobabku da’ayaan 112-ka maalmoodba,” ayey tiri Kandel.

Inkasta oo dabaylaha duufaanta wata ay soo galeen dalka Nepal, haddana muddo toddobaad ah ma aysan gaarin galbeedka Nepal.

Roobabka ay sababaan dabaylaha Soomaaliya

Sida laga soo xigtay Kandel oo ku takhasusay saadaasha hawada, aagga cadaadiska sare ee jasiiradda Madagaskar oo ku taal cirifka koonfureed ee dhulka iyo badweynta Hindiya oo ku taal meel u dhow xeebta koonfur-bari ee Afrika, ayaa si tartiib tartiib ah ugu dhaqaaqa dhanka waqooyi inta lagu jiro xilliga monsoon waxayna gaartaa dhulbaraha. Cadaadiska awgii hawadu waxay gaartaa cirifka waqooyi waxayna u dhaqaaqdaa dhanka midig.

“Saameynta dhaqdhaqaaqa hawada awgeed, duufaan weyn ayaa ka dhacda dalalka ku xeeran Ecuador, oo ay ku jirto Soomaaliya,” ayay tiri.

Dabaylahan, oo kaliya soo baxa xilliga roobabka , ayaa loogu magac daray ‘Somali Low Level Jetstream’.

Taas macnaheedu waa aagga dabaylaha xawaaraha sare leh.

“Dabayshani waxay gaartaa Badweynta Hindiya, sababtoo ah waxay ku dul socotaa badda, waxay la kulmeysaa uumiga biyaha,” ayey tiri Kandel.

Khubarada saadaasha hawada ayaa sheegay in hawadan ay u qeybsanto labo gobol kadib marka ay gaarto badweynta Hindiya.